Wydawać by się mogło, że proces przekładu tekstu z języka źródłowego na język docelowy, jest bardzo prosty. A jednak – nic bardziej mylnego. Proces tłumaczenia obejmuje kilka etapów i strategii mających na celu umożliwić tłumaczowi stworzenie nie tylko poprawnego, ale też w pełni zrozumiałego dla odbiorcy tekstu.
Jak wygląda praca tłumacza i jakie techniki stosuje się dla uzyskania najlepszego efektu tłumaczeniowego? Czy rodzaj tekstu ma znaczenie i na jakie trudności związane z tłumaczeniami napotykają specjaliści w swojej pracy?
Strategie i procedury tłumaczeniowe wykorzystywane w procesie przekładu
Tłumaczenie nie polega wyłącznie na dokonaniu przekładu z języka źródłowego na język docelowy (chociaż w branży tłumaczeniowej istnieje taka metoda) – według praktyków przekładu celem stosowania procedur tłumaczeniowych jest uzyskanie takiego tłumaczenia, które pozbawione jest błędów jakościowych – merytorycznych i językowych. W tym właśnie celu tłumacze wykorzystują odpowiednie strategie tłumaczeniowe.
Adaptacja – jedna z najczęściej stosowanych technik
To powszechnie stosowana strategia tłumaczeniowa, z której korzystają tłumacze różnych języków i specjalności. Opiera się ona na dopasowaniu kultury języka docelowego do kultury języka źródłowego. Tekst przetłumaczony z użyciem adaptacji staje się zrozumiały dla odbiorcy.
Dobrym przykładem adaptacji jest wyrażenie „wilk w owczej skórze”, którego znaczenia nie trzeba nikomu tłumaczyć. Będzie ono jednak zupełnie niezrozumiałe dla ludów, które nie znają wilków – wówczas właśnie sprawdza się adaptacja. W języku docelowym należy zastosować odpowiednie, właściwe dla danej kultury, słowo, na przykład lew lub lampart.
Biuro tłumaczeń TEXTOLOGY specjalizuje się w realizacji tłumaczeń z użyciem techniki adaptacji, wykonując tłumaczenia pisemne czy przekłady nagrań audio i wideo.
Więcej o kontekście kulturowym w tłumaczeniach biznesowych przeczytasz na naszym blogu.
Tłumaczenie słowo w słowo
Według praktyków i teoretyków całej teorii przekładu strategie tłumaczeniowe obejmują również dosłowne tłumaczenie treści zawartych w języku źródłowym – to tak zwane tłumaczenie słowo w słowo z zachowaniem kolejności poszczególnych słów. Niestety metoda ta prowadzić może do fatalnych nieporozumień wynikających ze specyfiki języków źródłowego i docelowego.
Poprawny i właściwy dla języka polskiego zwrot „z góry dziękuję”, przetłumaczony na inne języki staje się absurdalny, podobnie jak „klucz gęsi”.
Tłumaczenie opisowe
Sprawdzone techniki tłumaczeniowe obejmują również sposoby na przetłumaczenie tekstu zawierającego słowa nieprzetłumaczalne, czyli takie, które nie mają swoich odpowiedników w języku docelowym. Nie da się jednym słowem przetłumaczyć z języka angielskiego na polski słów takich jak np. clickbait, brexit czy spam. Słowa charakterystyczne dla danego języka można jednak w tłumaczeniu opisać, należy jednak pamiętać, że opis powinien być jak najkrótszy i możliwie zwięzły.
Procedury tłumaczeniowe sprawdzają się zarówno w tekstach takich jak książki, czasopisma, broszury, ale także jeśli chodzi o teksty specjalistyczne. Od rodzaju tłumaczenia i stopnia jego skomplikowania zależy koszt tłumaczenia.
Ekwiwalent kulturowy
Strategie i procedury tłumaczeniowe obejmują również skomplikowany proces nazywany ekwiwalentem kulturowym. Ekwiwalent kulturowy polega na zastąpieniu wyrażenia związanego z kulturą czy obyczajami panującymi w kulturze języka źródłowego na wyrażenie lub pojęcie, które będzie zrozumiałe i właściwe dla kultury użytkowników języka docelowego. Strategia ta bywa określana jako ekwiwalent funkcjonalny.
Transferacja
Każdy tłumacz ma swój sprawdzony warsztat pracy i sprawdzone strategie tłumaczeniowe — a jedną z nich jest transferacja, czyli przeniesienie danego słowa z jednego języka na drugi bez jego tłumaczenia na język docelowy. Technikę tę można zastosować w przypadku słów, których znaczenie jest powszechnie znane, a więc zawierający je tekst docelowy będzie zrozumiały. Znane z języka angielskiego słowa „e-mail” czy „lunch” są używane także w języku polskim i wielu innych, nie ma więc potrzeby, aby tworzyć ich tłumaczenie lub opisy.
Tłumaczenie nazw własnych
Nazwy własne czynią czasami pracę tłumacza niezwykle trudną — tłumaczyć je czy też nie? Opinie co do sposobu postępowania z nazwami własnymi są bardzo podzielone i w niektórych tłumaczeniach rzeczywiście nazwa własna zastępowana jest tłumaczeniem. Wiąże się to jednak z pewnym ryzykiem — otóż niektórzy czytelnicy tak są przywiązani do oryginalnego brzmienia nazw własnych, że nie są w stanie zaakceptować ich tłumaczenia.
Dublet tłumaczeniowy
Czasami tłumacz stosuje dwie strategie tłumaczeniowe w jednym tekście i ta technika nazywana jest właśnie dubletem.
Neutralizacja
Neutralizacja polega na dostosowaniu pisowni poszczególnych wyrazów do pisowni stosowanej w języku docelowym — i tak zamiast słowa „smartphone” mamy w języku polskim słowo „smartfon” lub zamiast „cacao” – „kakao”.
Procedury tłumaczeniowe
Opierają się na stworzeniu planu pozwalającego uniknąć popełniania błędów jakościowych w przygotowywanych treściach. Wyróżniamy wśród nich procedury techniczne i organizacyjne.
Procedury techniczne
Polegają na przeprowadzeniu starannej analizy tekstów źródłowego i docelowego. Tłumacz dokładnie czyta i poznaje tekst źródłowy, aby przygotowany przez niego przekład spełniał wszelkie wymogi jakościowe.
Procedury organizacyjne
Zanim tłumacz weźmie się do pracy, może porównać tekst przekazany mu do tłumaczenia z innymi, wcześniej wykonanymi jego przekładami — o ile takie w ogóle powstały. Dopiero potem wybiera jedną z trzech strategii organizacyjnych — praca bez przerwy, praca z korektą wykonywaną na bieżąco oraz praca bez poprawiania błędów i pozostawienie ich do etapu korekty. Wybór metody zależy od indywidualnych preferencji tłumacza, pod tym względem panuje dowolność.
Dziś trudno wyobrazić sobie świat — kontakty biznesowe i towarzyskie, kulturę, sztukę czy literaturę — bez korzystania z usług tłumaczy, którzy dostarczają wysokiej jakości tłumaczenia treści w obrębie wszystkich języków świata. Teraz wiesz już, czym zajmuje się tłumacz i z jakimi trudnościami musi sobie radzić w swojej codziennej pracy oraz w jaki sposób trudności te pokonuje.
Zachęcamy do kontaktu z naszym biurem tłumaczeń i do skorzystania z naszej oferty! Masz dokumenty medyczne, techniczne, prawnicze lub sądowe i potrzebujesz je przetłumaczyć? Zapraszamy! Wyślij do nas bezpłatne, niezobowiązujące zapytanie, a my przedstawimy Ci wycenę Twojego projektu tłumaczeniowego.